Enflamatuar bağırsak hastalıkları mide bağırsak sisteminin çeşitli bölge ve katmanlarında gelişebilen, ayrıca eklem, cilt, göz, karaciğer ve böbrekleri de etkileyebilen, bazen şiddeti artan bazen azalan, iltihap ve yaralara neden olan ve sebebi tam olarak bilinmeyen bir hastalık grubudur. Sebebi tam olarak bilinmese de genetik yatkınlığı tetikleyici olarak, diyet ve diğer çevresel faktörler, mikrobiyal faktörler ve  immun cevap gibi faktörlerin hastalığın oluşumunda etkili olduğu görülmektedir.

Bu hastalık grubunda temel olarak Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı yer alır. Ayrıca ara olgularda tam ayırt edilemeyen durumlarda İndetermine kolit teşhisi konabilir. Her iki hastalık seyirleri ve tedavi yöntemlerine cevap vermeleri açısından birbirine benzer olmasına rağmen pek çok yönden birbirinden farklıdır. Ayırıcı tanısı mutlaka gastroenterolog hekimiz tarafından konulmalıdır. Enflamatuar bağırsak hastalıkları en sık 15-30 yaş arasında ve gelişmiş ülkelerde görülür. Ülkemizde Ülseratif kolit hastalığı sıklığı 100.000 de 4.4 iken Crohn hastalığı sıklığı 2.2’dir. Ülseratif kolit erkeklerde, Crohn hastalığı ise kadınlarda biraz daha sık görülür.

Enflamatuar bağırsak hastalıkları 1. derece akrabanızda varsa risk 30-100 kat artmaktadır. Diyet ve diğer çevresel faktörlerin genetiğimizdeki ifadeleri etkilediği bilinmektedir. Öyleyse çevresel faktörleri değiştirmek hastalığın kaderini değiştirmek açısından büyük önem taşır.

Genetik yatkınlığı tetikleyen çevresel faktörler oldukça önemlidir. Bazıları ise şöyledir;

• Anne sütü ile beslenme enflamatuar bağırsak hastalıkları riskini azaltır.
• Rafine şeker tüketimi, süt tüketimi ve aşırı hayvansal protein tüketimi enflamatuar bağırsak hastalıklarını tetikleyicisi olarak bilinmektedir.
• Sigara özellikle Crohn hastalığı riskini artırır.
• Doğum kontrol hapı kullananların Crohn hastalığına yakalanma riski daha yüksektir.
• Aşırı hijyen uygulamaları Crohn hastalığı riskini artırabilir.

Enflamatuar bağırsak hastalıklarında nasıl beslenmeliyim?

Hastalığın aktif döneminde öncelikle süt, çiğ ve kabuklu sebze ve meyveler, alkol,  koyu çay, kahve ve soda tüketilmemesi tavsiye edilir. Hastalığın aktif dönemlerini daha rahat geçirmenizi sağlayabilecek diğer öneriler  ise şöyledir;

• Porsiyon miktarlarını küçük tutmak
• Soğuk içecek ve gıdalardan sakınmak
• Günde en az 2.5 litre su içmek
• Sıvıların tüketimini pipet kullanmadan yavaş yavaş yapmak
• İyi çiğnemek
• Rahat bir ortamda, zaman ayırarak yemek yemek
• Yağlı ve kızarmış yiyeceklerden uzak durmak
• Sos ve baharatlardan uzak durmak
• Suda çözünmeyen lif kaynaklarından uzak durmak (yağlı tohumlar, kurubaklagiller, lifli sebze ve meyveler, tam tahıl ve kepekli ürünler)
• Sebze ve meyveleri buharda pişirerek, kabuksuz ve çekirdeksiz olarak tüketmek
• Brokoli, karnabahar, lahana gibi gaz yapıcı sebzelerden uzak durmak

Bunun dışında her enflamatuar bağırsak hastasının besin duyarlığı farklı olabilir. Bu yüzden enflamatuar bağırsak hastalıklarına özgü tek bir diyet yoktur. Ancak, kişiye özgü eliminasyon diyeti yapmanız hassasiyet oluşturan besinleri ve tölere edebildiğiniz miktarları anlamanızı sağlayabilir. Bu tip kısıtlayıcı diyetlerin amacına ulaşabilmesi ve beslenme yetersizliğine neden olmaması için diyetisyen eşliğinde ve zamanlamaya dikkat edilerek yapılması gerekir.  Yine kişiye özgü, sürdürülebilir, enflamasyon karşıtı bir beslenme ve yaşam tarzını benimsemeniz, bağırsaktaki faydalı mikroorganizmaları desteklemeniz önemlidir.

Son olarak, günümüzde henüz kesinliği kanıtlanmamış olmakla birlikte umut vaadedici olarak görülen dışkı nakli çalışmaları enflamatuar bağırsak hastalıkları için de sürdürülmektedir. Bu konu ile ilgili yazıma buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.